Καλή Σαρακοστή

Feb 19, 2018 by Ioanna Alexandrou

Η Καθαρά Δευτέρα συμβολίζει την καθαρότητα και την αγνότητα.Είναι η πρώτη μέρα της Σαρακοστής δηλαδή της μεγάλης νηστείας του Πάσχα και διαρκεί 40 μέρες όσες και οι μέρες Νηστείας του Χριστού στην έρημο.Η Καθαρά Δευτέρα είναι κινητή εορτή, η οποία εξαρτάται πάντοτε από την ημερομηνία του Πάσχα.Συγκεκριμένα πέφτει περίπου κάθε χρόνο στο ξεκίνημα της 7^ης εβδομάδας, δηλαδή 48 μέρες πριν το Ορθόδοξο Πάσχα και προφανώς πάντοτε ημέρα Δευτέρα.
Φέτος η Καθαρά Δευτέρα εορτάζεται σαν σήμερα στις 19 Φεβρουαρίου 2018.

Γιατί ονομάστηκε Καθαρά Δευτέρα

Η Καθαρά Δευτέρα ονομάστηκε έτσι γιατί καλούμαστε να αφήσουμε πίσω μας όλες τις αμαρτωλές συνήθειες μας, δηλαδή την κατανάλωση μη νηστίσιμων, φαγητών, καθαρίζοντας με τον τρόπο αυτό την ψυχή και το σώμα μας.

Έτσι κι αλλιώς η νηστεία είχε ήδη ξεκινήσει μια βδομάδα πριν, την βδομάδα της Τυρινής εβδομάδα κατά την οποία καταναλώναμε μόνο γαλακτοκομικά προϊόντα αφού δεν καταναλώναμε κρέας.

Συγκεκριμένα η προ-προηγούμενη Κυριακή, “της Απόκρεω” σύμφωνα με την Ορθόδοξη παράδοση είναι η τελευταία μέρα κατανάλωσης κρέατος ενώ η Κυριακή πριν την Καθαρά Δευτέρα ονομάζεται “της Τυροφάγου” ή “της Τυρινής” επειδή είναι η τελευταία μέρα που καταναλώνουμε γαλακτοκομικά.

Εκτός, όμως, από τη χριστιανική σημασία της, η Καθαρά Δευτέρα είναι για πολλούς το τέλος της Αποκριάς, καθώς εκείνη την μέρα πέφτει η αυλαία για τις αποκριάτικες εορταστικές εκδηλώσεις που ξεκίνησαν την Τσικνοπέμπτη.

Κούλουμα

Ο εορτασμός της Καθαράς Δευτέρας στην ύπαιθρο είναι γνωστός και ως “Κούλουμα“. Όλες οι πόλεις και τα χωριά διοργανώνουν εορταστικές εκδηλώσεις με διάφορα σαρακοστιανά. Η λέξη Κούλουμα χρησιμοποιείται σχεδόν σε όλη την Ελλάδα, η προέλευση της δεν είναι ξεκάθαρη ένα άλλο έθιμο που κυριαρχεί σε ολόκληρη την Ελλάδα αλλά και στην Κοινότητα μας είναι ο χορός του πιπερκού.

Πώς προέκυψε η φράση Πως το Τρίβουν το Πιπέρι;

Ο Χορός αυτός είναι γνωστός σε αρκετές περιοχές της Θεσσαλίας,της Μακεδονίας,της Πελοποννήσου της Ηπείρου, αλλά και στην Κύπρο και συγκεκριμένα στην κοινότητα Ριζοκαρπάσου .

Λίγο πολύ όλοι έχουμε ακούσει το τραγούδι αυτό , η φράση Πώς το τρίβουν το πιπέρι  χρησιμοποιείται  υπαινικτικά  και προέρχεται από μία μικροϊστορία που στη συνέχεια έγινε τραγούδι και  μετεξελίχθηκε σε χορό.

Η ιστορία αυτή εκτυλίχθηκε στα χρόνια του Βυζαντίου, όπως είναι γνωστό σε αρκετούς από εμάς το αγαπημένο μπαχαρικό των Βυζαντινών ήταν το πιπέρι, αφού λάτρευαν τα πικάντικα εδέσματα και συγκεκριμένα το μπόλικο πιπέρι μέσα σε αυτά.

Όσον αφορά το πιπέρι,οι έμποροι ή τα μοναστήρια το εισήγαγαν στο Βυζάντιο και στη πορεία το μοίραζαν σε μορφή κόκκων.

Οι μοναχοί για να μπορέσουν να έχουν περισσότερο κέρδος από το πούλημα του πιπεριού, συνήθιζαν να το τρίβουν και να το μετατρέπουν σε σκόνη, έτσι ώστε να το πουλούν πιο ακριβά.
Η διαδικασία του κοπανίσματος ήταν πολύ επίπονη για τους καλόγερος, διότι η σκόνη του πιπεριού χώνονταν στη μύτη και τα μάτια τους .Έτσι αποφάσισαν να αναθέτουν Το κοπάνισμα του πιπεριού  στους τιμωρημένους καλόγερους , όποιος έκανε κάποιο παράπτωμα, οι υπόλοιποι συνήθιζαν να του λένε τώρα θα μαθεις : ” Πώς το τρίβουν το πιπέρι!”.

 

Πως προέκυψε ο χορός

 Άραγε ποια ιστορία κρύβεται πίσω από τον παραδοσιακό χορό. Ο χορός του πιπερκού είναι ένας κυκλικός μιμικός χορός που χορεύονταν σε οικογενειακά γλέντια και σε γάμους και με το πέρα του χρόνου κάθε Καθαρά Δευτέρα.

Ο Χορός αυτός με συρτό στα τρία, και στη συνέχεια οι χορευτές εκτελούσαν μιμικές κινήσεις, προκειμένου να περιγράψουν τις κινήσεις των τιμωρημένων καλόγερων όταν έτριβαν το πιπέρι. Όποιος δεν τηρούσε τους στίχους του τραγουδιού, εξαναγκαζόταν να τους τηρήσει από έναν άλλον χορευτή που κρατούσε μία βέργα, απειλώντας τους .Στο δεύτερο μέρος του χορού, οι χορευτές εκτελούσαν τις κινήσεις του καλαματιανού.

Ο Χορός του Πιπερκού στο Ριζοκάρπασον

Ο χορός αυτός χορεύετε και στην Κύπρο μόνο από του Ριζοκαρπασίτες  κάθε καθαρά Δεύτερα!

Πριν την Τουρκική εισβολή ο εορτασμός της καθαρής Δευτέρας δηλαδή το «κόψιμο της Μούττης» εορταζόταν στο Ριζοκάρπασο σε δύο διαφορετικές περιοχές στη τοποθεσία  Λιβάι ή στην τοποθεσία Κρεμμαστή.

Οι κάτοικοι των ενοριών Λεκού και  Ανάβρυσης συνήθιζαν να μαζεύονται στη νοτιοανατολική πλευρά του χωριού και συγκεκριμένα στην τοποθεσία Λιβάι ενώ οι κάτοικοι της ενορίας της Αγίας Τριάδας ή αλλιώς του Πάνω Χωρκού συνήθιζαν να μαζεύονται στην Κρεμμαστή!

Σταδιακά το γλέντι τα Καθαράς Δευτέρας καθιερώθηκε σε ετήσιο θεσμό, ξεκινούσε από το πρωί  και  συνεχιζόταν μέχρι αργά το βράδυ στους καφενέδες της Αγίας Τριάδας ή στην αυλή της Οικογένειας Κουλία.

Στην χωριό κάθε Καθαρά Δευτέρα  γίνονταν:

• Παρελάσεις Αρμάτων
• Ο χορός του πιπερκού
• Γαιδουροδρομίες
• Παραδοσιακά Παιγνίδια
• Αγωνίσματα

 

 

 

 

 

 

 

 

Μετά την τουρκική εσβολή με πρωτοβουλία του Σωματείου «Το Ριζοκάρπασον» όλοι οι Ριζοκαρπασίτες παιρνούσαν την Καθαρά Δευτέρα στην παραλιακή περιοχή Ζυγίου όπου γιόρταζαν μαζί την Καθαρά Δευτέρα και χόρευαν το Χορό του πιπερκού!

 

 

 

 

Το πιπέρι

Πως το τρίβκουν το πιπέρι πας την τζιεφαλήν του κκέλη
με το πόιν τους το τρίβκουν

Πως το τρίβκουν το πιπέρι πας την τζιεφαλήν του κκέλη
Με την αγκώναν τους το τρίβκουν

Πως το τρίβκουν το πιπέρι πας την τζιεφαλήν του κκέλη
Με την μούττην τους το τρίβκουν

Πως το τρίβκουν το πιπέρι πας την τζιεφαλήν του κκέλη
Με την ράσιην τους το τρίβκουν

Πως το τρίβκουν το πιπέρι πας την τζιεφαλήν του κκέλη
Με το γόνατον το τρίβκουν

Πως το τρίβκουν το πιπέρι πας την τζιεφαλήν του κκέλη
Με τον κόλον τους το τρίβκουν

Πως το τρίβκουν το πιπέρι πας την τζιεφαλήν του κκέλη
Με το δάκτυλον το τρίβκουν…

Καλό Στάδιο!